Bên cạnh hình ảnh và âm nhạc – vốn là dấu ấn mỹ thuật của Studio Ghibli – bộ phim The Wind Rises ghi dấu sâu sắc trong lòng người xem bởi những câu thoại đầy xúc động về cuộc sống, ước mơ và tình yêu. Như một “lá thư tình” gửi đến những kẻ mộng mơ, đạo diễn Hayao Miyazaki kể câu chuyện The Wind Rises bằng ngôn ngữ triết lý nhân sinh tinh tế – và dù thời gian có trôi qua, sức nặng ấy vẫn khiến người ta thổn thức.
“Gió nổi lên rồi. Chúng ta phải cố sống.”
Lấy cảm hứng từ bài thơ Le Cimetière marin của nhà thơ Pháp Paul Valéry – câu “Le vent se lève!.. Il faut tenter de vivre !” đã trở thành chủ đề xuyên suốt bộ phim.
“Gió nổi lên” là hình ảnh cho sóng gió, khổ đau hoặc những biến đổi bất ngờ trong đời. Còn “chúng ta phải cố sống” chính là lời nhắc đến bản lĩnh con người: giữa nghịch cảnh vẫn giữ giấc mơ, giữ tình yêu.
Nhưng hơn thế, “gió” còn là cơ hội – khi cuộc đời dường như bế tắc, có thể có một luồng gió mới chuyển hướng mọi thứ. Với nhân vật Jirō Horikoshi (Jiro), câu nói là triết lý giúp anh vượt qua biến động, theo đuổi ước mơ bay giữa thời chiến, và tin vào cái đẹp dù thế giới bên ngoài sụp đổ.
“Máy bay là những giấc mơ tuyệt đẹp bị nguyền rủa, chờ bầu trời xanh nuốt chửng.”
Một trong những câu thoại toát lên rõ nhất tâm hồn lãng mạn của Miyazaki. Trong phim, kỹ sư người Ý Giovanni Battista Caproni – thần tượng và người dẫn đường trong mơ của Jiro – nói câu này khi hai người cùng trò chuyện giữa bầu trời tưởng tượng. Máy bay, với Jiro, không đơn thuần là sản phẩm kỹ thuật mà là hiện thân của tự do và cái đẹp.
Nhưng bi kịch nằm ở chỗ: những cỗ máy tuyệt đẹp ấy bị sử dụng để hủy diệt. Jiro đứng giữa xung đột: ước mơ của anh có thể trở thành công cụ của mục tiêu đê hèn nhất. Và đó chính là mâu thuẫn lớn trong The Wind Rises: ước mơ sinh ra trong thực tại khắc nghiệt, không phải lúc nào cũng đẹp như ta mong đợi. Vì lẽ đó, phim từng gây tranh luận: Jiro là anh hùng hay phản diện? Tình yêu anh dành cho máy bay là nhiệt huyết thuần khiết, hay là sự ích kỷ cá nhân đặt trước lợi ích nhân loại? Mỗi người có một góc nhìn riêng – và chính sự đa chiều đó làm nên vẻ đẹp của tác phẩm.
“Cậu sẽ chọn sống trong thế giới nào: Một thế giới có kim tự tháp hay không có chúng?”
Lập luận khiêu khích của Caproni một lần nữa đặt ra mâu thuẫn: nếu biết rằng cái bạn tạo ra có thể chấm dứt rất nhiều thứ khác – bạn sẽ chọn tiếp tục hay không? Bạn vẫn sẽ theo đuổi niềm tin vào một thế giới tốt đẹp hơn, hay sẽ chọn quay lại với một thế giới “vốn luôn như vậy”?
The Wind Rises giống như sự chiêm nghiệm cá nhân của Miyazaki hơn là một câu chuyện hào nhoáng. Chính ông từng chia sẻ: “Tôi không muốn làm bộ phim dễ phân định rạch ròi đúng sai. Vạn vật vốn dĩ phức tạp. Lịch sử cũng thế. Chúng ta không dễ phân định rạch ròi đúng sai trong cách nhìn nhận một vấn đề gì đó.”
Bởi vậy, chính các tranh luận xoay quanh tác phẩm đã biến The Wind Rises thành một tác phẩm không chỉ nghệ thuật mà còn mang giá trị suy ngẫm, để qua hàng thập kỷ vẫn còn làm người ta nghĩ ngợi.
“Ai đã từng thấy gió? Không phải anh, cũng chẳng phải em. Nhưng khi lá đung đưa trên cành, ấy là khi gió lướt qua.”
Khi cuộc đời đầy rẫy mơ hồ, thật khó để phân định đúng – sai. Có khi chúng ta phải quan sát, phải trải nghiệm, để nhận ra rằng mình đang trải qua điều gì đó, học được điều gì đó – dù có muộn màng. Jiro và nữ chính Naoko Satomi đã sống những năm tháng với ước mơ, với tuổi trẻ; họ sống và yêu như trái tim mách bảo, trong thời đại bão lửa và đau thương. Những điều tuyệt vời trong đời sẽ đến bất ngờ – việc của ta là tiếp tục sống, tự mình tìm kiếm hạnh phúc.
“Gió nổi lên rồi… Anh sẽ làm gì?”
Đây là câu hỏi vang lên khi Jiro đứng giữa lựa chọn: tiếp tục hay từ bỏ. Và cũng là câu hỏi mà Miyazaki đặt ra cho mỗi người xem:
Khi gió nổi lên trong cuộc đời – ta sẽ làm gì?
Chạy trốn hay đối diện? Từ bỏ hay tiếp tục ước mơ?
The Wind Rises không chỉ là câu chuyện của một kỹ sư máy bay, mà là ẩn dụ cho mỗi con người đang sống giữa biến động. Ai cũng sẽ có lúc đối diện với “gió” – điều quan trọng là ta có dám bay hay không. Và câu nói cuối cùng trong phim: “Cảm ơn… vì cơn gió” như chính là tinh thần mà Miyazaki muốn gửi gắm – cảm ơn tất cả những tốt đẹp, những khổ đau mà ta đã đi qua; cảm ơn vì đã cho ta cơ hội được sống, được ngắm nhìn và tận hưởng thế giới này.
“GIÓ VẪN THỔI” (tựa gốc: The Wind Rises) – khởi chiếu 17.10.2025
